PTIČJI GRIP: DA LI PANDEMIJA NAILAZI?

Svake godine urednici medicinskih medija prave analizu najinteresantnijih tekstova na osnovu reakcije koju su izazvali kod čitalaca (bez obzira da li je reč o stručnoj ili laičkoj publici). Najčešće se radi o seriji članaka posvećenih određenom problemu. U protekloj godini nesumnjivo najviše priloga bilo je posvećeno mogućoj epidemiji (pandemiji?) ptičjeg gripa. U dvadesetom veku zabeležene su tri pandemije ptičjeg gripa. Pandemije iz 1957. i 1968. godine bile su izazvane rekombinacijom ptičjeg i humanog virusa gripa čime su nastali virusi koji su bili veoma virulentni i lako su se širili u humanoj populaciji. Za razliku od ovih, pandemija iz 1918. godine bila je izazvana virusom ptičjeg gripa koji nije bio kombinovan sa partikulama virusa humanog gripa. Mutacija je bila na neki drugi način koji još nije razjašnjen ali je omogućila da se virus lako širi u humanoj populaciji.
Od 1997. godine, prvo u Hong Kongu, beleže se slučajevi infekcije ptica i ljudi izazvani novim tipom ptičjeg gripa (označen kao H5N1). Od tada neprekidno raste strah da može da se razvije nova epidemija u humanoj populaciji koja bi dobila pandemijske razmere. Prvi rezultat je bio uništavanje stotina miliona domaćih pilića i druge živine ali virus nije iščezao. Naprotiv, 2003. godine primećena je adaptacija virusa na ptice selice tako da je došlo do pojave infekcije i u drugim azijskim ali i evropskim zemljama. Virus H5N1 je virulentan i za ptice i za čoveka. Do sada je više od 100 ljudi koji su bili u kontaktu sa obolelim pticama razvilo infekciju i oko polovina njih je umrlo. Stoga se zaključuje da virus nije tako ekstremno infektivan za ljude ali je infekcija u velikoj meri fatalna. Postavlja se pitanje u kojoj meri bi eventualna pandemija H5N1 virusom bila teška. Pandemija 1918. godine ja zahvatila oko 40% ljudske populacije sa mortalitetom od oko 2% do 3%, što je, prevedeno u apsolutne cifre, značilo smrtni ishod za 20-50 miliona ljudi. Grupa iz Centra za kontrolu bolesti (CDC) u Betezdi, Merlind, je prošle godine rekonstruisao virus iz 1918. godine (o čemu su naši posetioci mogli da pročitaju vest). Procenjeno je da je virulenca virusa iz 1918. godine slična današnjem H5N1 virusu.
Šta može da se učini u cilju prevencije pandemije virusom H5N1? U laboratorijskim studijama prvobitno je pokazano da je virus osetljiv na oseltamivir (Tamiflu). Međutim, novi izveštaji pokazuju da virus veoma brzo razvija rezistenciju na ovaj lek. Vakcina protiv ovog tipa virusa dovodi do stvaranja antitela ali to još uvek ne znači kliničku efikasnost vakcine. Osim toga, proizvodnja antivirusnog leka ili vakcine u meri potrebnoj da zaštiti svetsku populaciji trajala bi godinama. U većini članaka objavljenih 2005. godine postoji značajna verovatnoća da bi moglo da dođe do pandemije virusom H5N1 ali nije poznato koliko bi mogla da bude teška. Ako se H5N1 rekombinuje sa virusom humanog gripa, on može biti manje virulentan od ptičjeg virusa koji se direktno širio kroz humanu populaciju 1918. godine.
S druge strane, profesionalci iz ove oblasti smatraju da su tehnologija, sposbnosti za dijagnozu, lečenje i imunizaciju danas neuporedivo superiornije nego 1918. godine. Oni naročito podvlače da iako je infekcija ovim virusom značajno rasprostranjena među pticama, još uvek se ne širi lako u humanoj populaciji. Osim toga, do sada poznate pandemije bile su izazvane H1, H2 i H3 virusom gripa ali ne i H5 sojem. Vreme će pokazati da li je njihov optimizam opravdan.